Bạn có biết Vĩnh Phúc hiện đang lưu giữ một trong những Bảo vật Quốc gia quý hiếm bậc nhất không? Tháp Gốm Men Chùa Trò – một trong những bảo vật quốc gia quý giá nhất của Việt Nam được tạo ra từ thế kỷ XIV. Đây không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo mà còn là minh chứng cho sự phát triển rực rỡ của gốm sứ Đại Việt thời Lý – Trần. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá Bảo Vật Quốc Gia – Tháp Gốm Men Chùa Trò, cũng như những nỗ lực bảo tồn và gìn giữ bảo vật quốc gia này. Hãy cùng tìm hiểu về di sản văn hóa đặc biệt này của tỉnh Vĩnh Phúc nhé!
Bảo vật quốc gia là gì?
Bảo vật quốc gia là những tài sản văn hóa, nghệ thuật, lịch sử hoặc khoa học có giá trị quốc gia đặc biệt, được xác định và công nhận bởi Nhà nước Việt Nam. Những bảo vật này đóng vai trò quan trọng trong việc ghi nhận và bảo tồn những giá trị văn hóa, lịch sử của dân tộc, cũng như tạo điều kiện cho việc nghiên cứu và khai thác trong các lĩnh vực liên quan.
Điều kiện để trở thành Bảo vật quốc gia Việt Nam:
- Giá trị quốc gia: Bảo vật cần phải có giá trị quốc gia, đóng góp vào việc bảo tồn và phát triển di sản văn hóa, lịch sử của quốc gia.
- Tính độc đáo: Bảo vật phải có tính độc đáo, phản ánh được nét văn hóa, nghệ thuật, lịch sử của dân tộc.
- Công nhận chính thức: Bảo vật cần được cơ quan chức năng hoặc tổ chức uy tín xác định và công nhận về giá trị của nó.
- Bảo tồn và bảo quản: Bảo vật phải được bảo quản và bảo tồn cẩn thận để đảm bảo sự tồn tại và ghi nhận giá trị của nó trong tương lai.
Hiện nay, trên toàn quốc, có hàng trăm bảo vật quốc gia được công nhận. Tại Vĩnh Phúc, mới có duy nhất một Bảo vật quốc gia được ghi nhận. Điều này càng làm cho Bảo vật này trở nên quý giá hơn đối với tỉnh Vĩnh Phúc.
Câu chuyện lịch sử của Tháp Gốm Men Chùa Trò
Tháp Gốm Men Chùa Trò, hiện vật quý giá của xã Yên Phương, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc, mang trong mình một câu chuyện lịch sử đầy biến động và ý nghĩa.
Tháp Gốm Men nguyên bản là một đồ thờ tự tại chùa Trò (Đại Phúc Tự), ngôi chùa cổ kính được xây dựng từ thời Lý – Trần. Với niên đại từ thế kỷ XIV, tháp là một tác phẩm gốm men độc bản, mang giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa và khoa học. Tháp được chế tác với hình thức độc đáo, là biểu tượng cho sự phát triển rực rỡ của nghệ thuật gốm men thời kỳ này.
Năm 1954, trong bối cảnh chiến tranh khốc liệt, ngôi chùa Trò bị giặc Pháp đốt cháy hoàn toàn, đồ thờ tự bị thất tán. Tháp Gốm Men, một trong những hiện vật quý giá nhất, đã được người dân địa phương giấu xuống ao để bảo vệ khỏi sự tàn phá.
Khi hòa bình lập lại, người dân đã trục vớt tháp từ dưới ao và chuyển đến Bảo tàng tỉnh Vĩnh Phúc để lưu giữ và bảo quản. Đây không chỉ là một hành động bảo vệ di sản văn hóa mà còn là một biểu hiện của lòng tri ân và tôn kính đối với tổ tiên và lịch sử.
Tháp Gốm Men Chùa Trò không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật gốm men xuất sắc, mà còn là một minh chứng sống động cho sự phát triển văn hóa và lịch sử của vùng đất Vĩnh Phúc. Tháp mang trong mình những giá trị văn hóa sâu sắc, là tài sản vô giá trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam. Ngày nay, tháp Gốm Men Chùa Trò được bảo tồn và trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Vĩnh Phúc, trở thành điểm nhấn thu hút du khách và các nhà nghiên cứu đến khám phá và tìm hiểu về lịch sử và nghệ thuật gốm men cổ truyền của Việt Nam.
Tháp gốm men Chùa Trò có gì đặc biệt?
Tháp Gốm Men Chùa Trò, một hiện vật quý giá của chùa Trò (Đại Phúc Tự) tại xã Yên Phương, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc, không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo mà còn mang đậm yếu tố lịch sử và văn hóa Phật giáo.
Hoa Văn Trang Trí
Hoa văn trang trí trên tháp mang đậm yếu tố nghệ thuật Phật giáo và truyền thống gốm dân tộc, thể hiện sự giao thoa và tiếp biến văn hóa. Các họa tiết trên tháp rất phong phú, từ cánh sen, cúc dây đến hình ảnh rồng giáng – một biểu tượng đặc trưng của nghệ thuật thời Trần.
Màu Sắc Men
Tháp Gốm Men Chùa Trò sử dụng ba màu men chính: men ngọc chủ đạo, men trắng làm nền, và men nâu điểm xuyết. Đây cũng là ba màu men chính của gốm Đại Việt thời Lý – Trần, đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong sự phát triển của nghệ thuật gốm Việt Nam.
Cấu Trúc và Hình Dáng
Tháp hiện còn 9 tầng, cao 1,45m, với lòng tháp rỗng và đế rộng 0,5m. Được làm từ gốm, tháp có dạng một khối hộp hình vuông, rộng ở đế và thu nhỏ dần về phía đỉnh. Mỗi tầng của tháp đều có cửa hình tò vò. Tháp được chia thành ba phần chính: đế, bệ và thân.
Đế và Bệ Tháp
Đế tháp được tạo từ 4 khối gốm tương tự nhau, ghép lại thành một khối hộp vuông vững chãi. Trên đế có hai băng hoa văn cánh sen và cúc dây. Bệ tháp là một khối hộp hình vuông, có 4 chân quỳ ở 4 góc, được trang trí hình lá đề với kỹ thuật khắc nổi và tô men nâu. Thân bệ tháp chia thành hai phần, phần trên nhỏ hơn phần dưới. Phần dưới bệ có hai băng hoa văn cánh sen kép men ngọc, đúc nổi, bố cục xen kẽ úp-ngửa. Phần trên của bệ có 4 hình ô-van chạm nổi hoa lá, sừng tê, ngọc báu, tất cả được phủ men nâu trên nền trắng, làm nổi bật họa tiết chính.
Thân Tháp
Tường tháp nổi bật với mảng hoa văn hai bên cửa, trang trí rồng giáng trên nền men trắng. Rồng có thân uốn hình sin, bờm và mào lửa tốc về phía trước, xung quanh là mây bay. Hình ảnh rồng này đặc trưng cho nghệ thuật trang trí thời Trần. Trên cửa là hệ thống con sơn chồng đấu phủ men nâu, đỡ bên dưới là đấu lớn phủ men trắng. Bốn góc tháp có con sơn năm đấu, giữa là con sơn ba đấu, tạo thành 16 con sơn quanh mái tháp. Xen kẽ con sơn là lá đề men ngọc với tượng Phật trong tư thế thiền định bên trong.
Mái Tháp và Các Tầng Trên
Giả mái được liên kết với phần dưới qua hình ảnh 12 Kinari (tượng đầu người mình chim) ở bốn góc và bốn mặt. Tám tầng bảo tháp bên trên có kiến trúc và hoa văn tương đối giống nhau. Mái lợp ngói ống được cách điệu thành những bông hoa cúc nổi 7 cánh phủ men ngọc. Trên đầu ngói ống là lá đề với hình tháp nổi bên trong. Diềm mái phủ men trắng, khắc chìm hồi văn chữ S gấp khúc – loại hoa văn thường gặp trên nghệ thuật đồ đồng thời Đông Sơn.
Giá Trị Văn Hóa và Tâm Linh
Tất cả tầng của bảo tháp đều có 4 cửa nhưng không có tượng kim cương trấn giữ, thay vào đó là tám khung hoa văn nổi phủ men trắng trang trí tượng Phật trong tư thế ngồi thiền. Các khung hoa văn được bố cục đối xứng qua cửa và viền ngoài bằng khung men nâu. Tổng cộng có 446 tượng Phật bố trí từ trên xuống dưới, tạo cảm giác tầng tầng lớp lớp, 4 phương 8 hướng đều có hình ảnh đức Phật, thể hiện sự hòa phối màu sắc giữa xanh ngọc, trắng và nâu của nghệ nhân Đại Việt. Tháp Gốm Men Chùa Trò là một tác phẩm gốm men độc bản, có giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa và khoa học, góp phần quan trọng vào kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.
Bảo tồn và Gìn giữ Bảo vật Quốc gia – Tháp gốm men Chùa Trò – Vĩnh Phúc
Tháp Gốm Men Chùa Trò, một bảo vật quốc gia độc đáo, không chỉ là biểu tượng của nghệ thuật gốm sứ mà còn là một phần quan trọng trong di sản văn hóa và lịch sử của Việt Nam. Để bảo tồn và gìn giữ hiện vật quý giá này, tỉnh Vĩnh Phúc đã thực hiện nhiều biện pháp, từ việc bảo quản vật lý đến việc nâng cao nhận thức cộng đồng.
Tháp Gốm Men Chùa Trò hiện được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Vĩnh Phúc. Tại đây, tháp được bảo quản trong điều kiện môi trường ổn định, kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm để ngăn ngừa hư hỏng do các yếu tố thời tiết. Bảo tàng cũng sử dụng các phương pháp bảo quản hiện đại để ngăn chặn sự xâm nhập của côn trùng và nấm mốc, đồng thời hạn chế tiếp xúc trực tiếp của du khách để bảo vệ tháp khỏi các tác động cơ học.
Việc phục hồi và bảo dưỡng định kỳ là cần thiết để duy trì tình trạng tốt của tháp. Các chuyên gia đã tiến hành kiểm tra kỹ lưỡng và phục hồi những phần bị hư hại, sử dụng các kỹ thuật và vật liệu phù hợp để đảm bảo tính nguyên vẹn và giá trị lịch sử của tháp không bị thay đổi. Quá trình này đòi hỏi sự cẩn trọng và tỉ mỉ, kết hợp giữa kiến thức chuyên môn và lòng yêu nghề.
Nhận thức của cộng đồng về giá trị của Tháp Gốm Men Chùa Trò là yếu tố quan trọng trong việc bảo tồn bảo vật này. Tỉnh Vĩnh Phúc đã tổ chức nhiều chương trình giáo dục và tuyên truyền, nhằm nâng cao ý thức của người dân về việc bảo vệ di sản văn hóa. Các buổi triển lãm, hội thảo và hoạt động ngoại khóa được tổ chức để giới thiệu về lịch sử và giá trị của tháp, thu hút sự quan tâm và tham gia của cộng đồng.
Kết hợp bảo tồn với phát triển du lịch văn hóa là một chiến lược hiệu quả. Tỉnh Vĩnh Phúc đã đầu tư vào việc phát triển hạ tầng du lịch, tạo điều kiện thuận lợi cho du khách đến tham quan và tìm hiểu về Tháp Gốm Men Chùa Trò. Qua đó, không chỉ quảng bá giá trị văn hóa của tháp mà còn thu hút nguồn lực để duy trì và phát triển các hoạt động bảo tồn.
Bảo tồn và gìn giữ Tháp Gốm Men Chùa Trò là nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi sự kết hợp giữa kỹ thuật bảo quản hiện đại và sự tham gia tích cực của cộng đồng. Với những nỗ lực không ngừng của tỉnh Vĩnh Phúc, bảo vật quốc gia này sẽ tiếp tục được bảo vệ và phát huy giá trị, góp phần vào việc duy trì và phát triển di sản văn hóa của Việt Nam.
Hãy lên lịch cho chuyến đi Vĩnh Phúc ngay hè này để chiêm ngưỡng bảo vật lịch sử quốc gia duy nhất tại Vĩnh Phúc – Tháp gốm men Chùa Trò, cũng như thư giãn cùng nhiều loại hình nghỉ dưỡng tại các khu nghỉ dưỡng Vĩnh Phúc, các khu sinh thái hồ tự nhiên khác nhé!
